Sông Cái Nha Trang dài 79km, phát nguyên từ Hòn Gia Lê, cao 1.812m, chảy qua các huyện Khánh Vĩnh, Diên Khánh và thành phố Nha Trang rồi đổ ra biển ở Cửa Lớn (Đại Cù Huân). Nơi dòng sông hòa vào biển lớn, có Tháp Bà Thiên Y A Na cổ kính soi bóng. Và có bao nhiêu câu chuyện ly kỳ về dòng sông này. Chẳng hạn như truyền thuyết kể về dòng sông Cái đã mang cây trầm có hồn thiêng Thiên y Thánh Mẫu đưa ra biển. Nha Trang ngoài cảnh đẹp sông nước, còn có nét đẹp trong ẩm thực.
Những nếp nhà xưa ngói phủ rêu xanh, im ắng; thấp thoáng giữa mấy rặng tre già. Đây đó, có mùi ngai ngái của rơm rạ, của phân trâu; có hương thơm thoang thoảng của lúa đương trổ và hoa cau đương nở. Và, cũng đâu đó, tôi nghe bâng khuâng có những lời ru ơ hờ, cùng kẽo kẹt võng đưa trong mênh mang những tiếng gà trưa.
Nép mình bên sông là những xóm làng yên ả, thanh bình. Nha Trang nằm gọn trong một thung lũng mà núi quây quần ba mặt tây, nam, bắc nên phong cảnh nơi đây đúng là sơn thủy hữu tình. Tùy theo yêu cầu, tài công sẽ cho tàu ghé lại bên cồn đất nổi giữa sông để bạn thưởng thức nước dừa ngọt mát, hay được chủ vườn hướng dẫn cho bạn tự tay hái xuống những trái mận, xoài, ổi, cam vừa chín tới trên cây, ăn ngay theo kiểu “bao bụng”. Dọc theo bờ nước lợ là những lồng nuôi cá chình trên sông. Chính những chiếc vó, lờ, hom bắt cá, những con đò nhỏ, những nhịp cầu gỗ nối đôi bờ mộc mạc, nguyên sơ… sẽ cho bạn cảm giác bình yên, gần gũi, thân quen, dường như phố biển Nha Trang lộng lẫy, hoa lệ đã lùi đi đâu đó rất xa. Tàu cập bến ở thôn Phú Vinh (xã Vĩnh Thạnh, TP Nha Trang). Xuyên qua những bờ tre cong vút cần câu, la đà xuống lối đi, du khách thong thả ghé thăm những ngôi nhà cổ có tuổi đời đã gần 200 năm, trong đó ngôi nhà cổ của ông Nguyễn Xuân Hải gần như còn giữ được nguyên trạng. Ngôi nhà nằm lọt thỏm giữa khu vườn xanh mát rộng trên 4.000m², được xây dựng theo kiểu ba gian, hai chái nối liền nhau và có 36 cột gỗ. Ngói âm dương trên mái và thềm gạch trước sân nhà với những viên gạch, viên ngói cổ được ốp lát cách nay đã sáu đời người. Nội thất của ngôi nhà khá đồng bộ, những cây cột đen bóng, chiếc bàn, bộ ván ngựa cũ kỹ như thách đố với thời gian, đúng kiểu nhà truyền thống.
Ký ức của sông Cái là hai bên bờ sông có những bãi bồi, mùa lên có ngô non thơm nức, có mía mây mòng mọng ngọt cả trưa hè. Đêm về, đẫm mình trên bãi bờ cát mịn mà lòng người như được gột rửa tinh khôi… Sông Cái luôn là địa điểm hấp dẫn, thu hút các tour Nha Trang kéo về đây hằng năm.
Dự án chỉnh trang đô thị ven bờ sông Cái đã được khởi động được coi là khâu “đột phá” trong việc khôi phục dòng sông, vừa tạo cảnh quan đô thị cho thành phố du lịch vừa mở rộng thành phố ra phía Bắc và phía Tây. Sẽ không còn những căn nhà chồ nhếch nhác trên dòng sông Cái. Sẽ không còn rác rưởi trên dòng sông đen nặng chảy. Dòng sông rồi sẽ trong xanh lại như xưa. Và dòng sông rồi sẽ khang trang hơn xưa. Dòng sông thêm vẻ lung linh cho Nha Trang. Và đến lượt mình Nha Trang tôn thêm nét diễm huyền của dòng sông. Sứ mệnh của thành phố Nha Trang có định hướng phát triển Sông Cái trỡ thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách
